Elisa Vandenbussche en Joke Janssens (Arteveldehogeschool)
Bij sommige kinderen en jongeren gaat leren en leven op school niet vanzelf. Wat zorgt ervoor dat elk kind zich goed voelt en leert op school?
Het is meer dan de moeite waard om leerlingen een stem te geven in onderzoek naar thema’s die hún leven op school aanbelangen, denk maar aan aspecten van een krachtige leerlingenbegeleiding. Wanneer een team écht naar de stem van leerlingen luistert, stellen wij vast dat teams echt in beweging kan brengen.
Waarom zouden we?
Eerst en vooral willen we het recht om gehoord te worden als belangrijk kinderrecht even in de spotlights zetten. In de drukte van de dag is de leerling een speler die wel eens dreigt vergeten te worden. We willen er echter voor pleiten om de leerling niet de missing voice te laten zijn. Spreek niet over of tegen hen, maar mét hen. Het betrekken van leerlingen biedt namelijk heel wat voordelen. Enerzijds stimuleert participatie de identiteitsontwikkeling. Door gehoord te worden bouwen leerlingen zelfvertrouwen op, ze leren argumenteren en samenwerken. Anderzijds zijn leerlingen voor een school belangrijke ervaringsdeskundigen in het ‘jong zijn’. Door als schoolteam aandacht te besteden aan hùn perspectief kan dit vaak leiden tot betere beslissingen en praktijken. Tips van jongeren blinken namelijk vaak uit in eenvoud én relevantie.
Wat doet het beluisteren van de stem van de leerling met een team?
Het beluisteren van deze stem kan verschillende gevoelens losweken bij een team, zo stelden wij vast in ons project Iedere stem doet ertoe. Enerzijds gevoelens van herkenbaarheid en bevestiging, “Aha, zie je wel”. Anderzijds soms gevoelens van confrontatie, men kan aangegrepen zijn, “Hier hadden we zelf niet bij stilgestaan".
“Ik had eerst gedacht: die zijn daar niet mee bezig. Of dat gaat nooit naar boven komen. Of die denken daar misschien niet zo over. Maar uiteindelijk wel hoor. En dus was ik echt geschrokken. Ik was echt aangedaan.”
Een spiegel voorhouden
De leerkrachten in ons project bleven echter niet in deze gevoelens hangen, maar omarmden de kritische blik van de leerlingen. De leerlingen slaagden er nl. in om een spiegel voor te houden wat zorgde voor een zekere blikverruiming en bewustwording. Hier delen we graag een uitspraak die illustreert hoe het luisteren naar leerlingen kan zorgen voor een persoonlijke leerervaring.
“Toen ik juist startte als leerkracht, dacht ik er ook meer zo over. En door als juf mee te draaien in het team denk ik dat je na een tijd zelf oogkleppen opzet en dat je ook zet in die rol van leraar en denkt; nee ‘t is zo en ‘t is niet zo. En daardoor gaan we ook kinderen veel dingen gaan ontzeggen zonder daar veel bij na te denken. En door de kinderen nu zelf te horen vertellen: nee dat mag niet, dat mogen we niet doen, dit mogen we niet doen, denk ik daar nu ook wel anders over.”
Van noden tot actie
Wanneer je leerlingen gaat bevragen komen er al snel noden bovendrijven. Leerlingen geven zelf taal aan wat zij nodig hebben en dit geeft schoolteams de kans om echt te vertrekken vanuit deze noden alsook om tot gemeenschappelijke taal te komen.
“Wat mij vooral opviel is dat de massa aan voorstellen. Die hoeveelheid aan voorstellen! Voor mij betekent dat de grote nood om er iets aan te doen. Als je maar drie voorstellen hebt, dan kun je dat minimaliseren. Maar als je daar twintig voorstelling krijgt van je leerlingen, dat betekent dat we daar iets moeten mee doen.”
Dit kan een team in beweging brengen: de stem van de leerling bevat vaak een wake up-call en een call to action. Het beluisteren van de stem van de leerling kan voor een zeker urgentiebesef zorgen wat aanzet tot actie. De aarzeling valt weg en een team gaat aan de slag.
“Het is zeker een stimulans als je hoort wat kinderen verwoorden. Het is nu onze plicht om daar iets mee te doen. We hebben dat al jaren proberen te doen.”
“Sowieso is daarover nadenken cruciaal. Ik denk dat we lange tijd de wijze waarop leerlingen over dat klasuurtje nadachten een beetje aan de kant hebben geschoven. Wij beschouwden dat als een vanzelfsprekendheid. Ik zie er ook iets heel moois in, dat leerlingen nu heel duidelijk zeggen: red dit uur. Ik ben wel blij dat ik die stem hoor.”
Waarheid, durven of doen
Leerlingen hun verhalen zijn authentiek. Je kan niet er niet omheen. De vraag nu is dus niet langer: dúrven we de leerlingen betrekken in het samen school maken? Maar wel: hoe kunnen we de stem van de leerlingen écht meenemen van bij de start?
Vanuit het project Iedere stem doet ertoe willen we schoolteams hiermee op weg helpen.
Een eerste stap kan alvast het beluisteren van de
podcast zijn. In deze podcast laten we kinderen en jongeren zelf aan het woord. Tegelijk verneem je wat het beluisteren van de stem van de leerling teweegbrengt bij schoolteams.
Wil je met je schoolteam na het beluisteren van de podcast tot actie overgaan?
In de quicksheet op onze projectpagina geven we alvast enkele belangrijke aandachtspunten mee, zoals: aan welke vormvereisten kunnen je gesprekken voldoen of welke zijn belangrijke attitudes van de gesprekspartner van leerlingen. Je kan ons ook inschakelen om samen te onderzoeken hoe je aan de slag kan gaan met de stem van de leerling.
Dit project kwam tot stand vanuit een samenwerking tussen de Arteveldehogeschool, het expertisecentrum Inclusive Society van UCLL en Topunt vzw.
Aarzel niet om ons te contacteren. Elisa Vandenbussche (elisa.vandenbussche@arteveldehs.be) en Joke Janssens (joke.janssens@arteveldehs.be)