door Tineke Cartreul (Onderwijscentrum Gent) en Sofie Beunen (hub ontwikkelen in diversiteit, UGent)
…dan regent het ideeën. En niet alleen de zotste, maar ook heel concrete, realistische voorstellen die het hun welbevinden op school drastisch kunnen verhogen. Inspiratie voor jullie school? Ik dacht het wel!
Het cocreatietraject TienerZin zoekt naar manieren om de motivatie van jonge tieners op school te verhogen. Niet alleen onderwijsprofessionals, maar vooral de tieners zelf werden hierin gehoord. Onder andere tijdens de zomerscholen werkten 52 jongeren tussen 10 en 14 jaar hun ideale school op creatieve wijze uit: via tekeningen, foto’s en toneel verbeeldden ze een school waar ze graag naartoe willen komen. Daarna volgden nog brainstormsessies en ontwerpsessies in verschillende Gentse scholen. (Lees meer over deze methodieken in onze vorige blogpost)
Hun ideeën zijn benut bij het uitwerken van een projectvoorstel ‘Social Impact Learning Labs (SILL)’. In zo een SILL gaan leerlingen binnen én buiten de school aan de slag met maatschappelijke uitdagingen. Leerlingen krijgen autonomie en door een antwoord te bieden op reële uitdagingen, ervaren ze de meerwaarde van leren. Verschillende van hun ideeën komen samen in zo een SILL; zoals Ahmed die suggereerde dat hij wel Frans zou willen leren als hij de handleiding van een game in het Frans zou mogen schrijven of Laetitia die het fijn vindt artikels te verzamelen uit de actualiteit die haar interesseren, om dat daarna voor te stellen aan de klas. Of wat dacht je van een uitstap naar een architect om meer te weten te komen over wiskunde, of een reclamemaker of verpleegster uitnodigen in de klas? Maar daarover binnenkort meer!
Wat onthouden we zeker ook: je hoeft niet meteen je hele schoolwerking om te gooien, er zijn zo veel stappen in de goede richting te nemen volgens de jongeren. Ze formuleerden een hele rits aan ingrepen die voor hen een wereld van verschil maken op school:
En gelukkig er is ook al inspiratie te rapen bij Gentse scholen die hiermee experimenteren:
Koffiepauze met de leerlingen of op de koffie bij de ouders
Leerlingen willen meer in verbinding staan met de leerkrachten, ook tijdens informele momenten. Een klastitularis uit Het Spectrum Gent is tijdens de speeltijden vaker bij zijn leerlingen te vinden dan in de leraarskamer, omdat hij op die manier de jongeren beter leert kennen en bouwt aan een sterke leerling-leerkracht-relatie.
Andere leerkrachten starten het schooljaar met huisbezoeken bij hun leerlingen. Op die manier leren ze de ouders en de thuisomgeving van de kinderen kennen, kunnen ze de context beter inschatten en bouwen ze een band op met de ouders. Als er zich problemen voordoen, zijn die beter te plaatsen en is het contact met de ouders makkelijker én hartelijker. Een handige checklist voor zo een huisbezoek kan je hier vinden.
De jongeren suggereerden ook om de dag (bijvoorbeeld eenmaal per week) samen, met een ontbijt en een kringgesprek te beginnen, zodat ze rustig kunnen “landen”. Het idee is niet eens zo gek, want in Zweden bijvoorbeeld, ontbijten klasgenoten elke dag samen. Het biedt een mooi informeel moment voor verbinding tussen leerlingen onderling en met de leerkrachten, is een zachte start van de lesdag en versterkt meteen de samenhorigheid, verantwoordelijkheid en organisatorische vaardigheden van de leerlingen die het ontbijt voorbereiden.
We weten uit diverse onderzoeken, dat verbinding een psychologische basisbehoefte is voor leerlingen om tot intrinsieke motivatie te komen. Een goede leerkracht-leerlingrelatie is daarvan een cruciaal onderdeel, net als de band tussen leerkrachten onderling en heeft een positieve impact op de leerprestaties [1].
“Streng maar rechtvaardig “
Een positieve relatie tussen leerkracht en leerling is belangrijk en luisteren naar ideeën van leerlingen evenzeer, maar ook voor de jongeren is het nog altijd duidelijk én wenselijk: de leerkracht bepaalt het kader. Om het met een quote van een tiener zelf te vatten: “Een leerkracht moet niet populair of cool zijn, maar wel streng en consequent. Ahja en het mag ook iemand zijn waarvan je blij wordt als hij/zij de klas binnenkomt, met een positieve uitstraling” Dat hoeft elkaar dus, ook in de hoofden van de jongeren, zeker niet tegen te spreken.
Jongeren vragen leerkrachten die de duidelijk opgestelde regels opvolgen en gepast handelen wanneer ze overtreden worden. Ze staan weigerachtig tegenover leerkrachten die vooral geliefd willen zijn, maar waarbij je hun reacties niet steeds kan voorspellen. Streng maar rechtvaardig lijkt het motto. De voordelen van zo’n aanpak staan ook in de literatuur beschreven: “Een autoritatieve aanpak combineert betrokkenheid met discipline. Leerkrachten denken goed na over de regels, leggen het waarom uit en handhaven ze. Ze belonen resultaat, geven positieve feedback en hebben hoge verwachtingen. Deze aanpak zou leiden tot meer welbevinden op school en betere studieprestaties.” Daarnaast biedt structuur-ondersteunend gedrag van de leerkracht houvast en motivatie [2]. Structuur bieden kan onder meer door het communiceren van randvoorwaarden van een activiteit (tijd, toegelaten geluidsvolume, locatie etc) en het meegeven van heldere beoordelingscriteria. Vervolgens is het belangrijk om consequent op te treden en zich zelf ook aan de gestelde afspraken te houden [3].
Matjes uitrollen in de sporthal
Voor jongeren is ergens bijhoren en een groepsgevoel heel belangrijk. Ze willen graag op uitstap, maar vooral elkaar en de leerkrachten in een andere context leren kennen. Zo organiseren ze in EDUGO Glorieux elk jaar in september een verbindings-3-daagse met hun jongste jaar om de groepsdynamiek van de klas te versterken. Veiligheid creëren in de klasgroep is een belangrijke factor om leerprestaties te verhogen. Daar start je best in het begin van het schooljaar al mee, tijdens de zogenaamde “gouden weken”. En wist je dat dit vaak ook simpel kan? Het gaat de jongeren vooral om samenzijn in een meer informele context en een groep vormen. Een andere Gentse school besloot om de tweedaagse vanaf nu op school te laten doorgaan: dit was niet alleen logistiek makkelijker, maar zo waren er vooral geen financiële drempels die de aanwezigheid van leerlingen in de weg stonden. Met vooral blije gezichten als gevolg!
“Als ik iets niet snap, ga ik even bij de hond liggen en word ik rustig”
Leerlingen houden van dieren en vragen hier ook naar op school, dat idee komt meermaals uit onze brainstormsessies. In Sint-Janscollege Visitatie is het zelfs werkelijkheid: daar draagt zorghond Viggo bij tot het fysieke en emotionele welzijn van kinderen. Op een andere school vertelde Youssef over de “klas-kat”. Tijdens de vakanties stonden de jongeren ook te springen om de kat mee naar huis te nemen en er een weekje voor te zorgen. De kinderen waren allemaal heel gehecht aan het dier en leerden op deze manier ook zorg dragen.
In Nederland werd ook al vaak geëxperimenteerd met “huisdieren in de klas” en onderzoek toont aan dat kinderen die opgroeien met dieren betere sociale vaardigheden en meer zelfvertrouwen ontwikkelen. Interactie met dieren zorgt voor minder stress en een prettig gevoel, alsook emotionele steun. Opmerkelijk is dat een huisdier in de klas ook een positief effect kan hebben op de leesvaardigheid van kinderen. Kinderen die voorlezen aan de klashond voelen zich veilig en kunnen zo grote sprongen maken in hun leesvaardigheid. Op basis van deze onderzoeksresultaten worden in Amerika sinds eind jaren negentig zelfs speciale ‘Reading Education Assistance Dogs’ opgeleid en ingezet in het basisonderwijs [4].
“In onze school kom je langs de schuifdeur binnen”
Wat ons tijdens de gesprekken met de jongeren verraste, was het aantal keer dat de jonge tieners wc’s als onderwerp naar voor brachten. Ze gaven aan dat dit op hun school soms de enige rustige plek is, een plek waar ze zich even kunnen verstoppen en tot rust komen. Verschillende jongeren vertelden dat als ze één ding zouden veranderen aan scholen, ze een huiselijke en gezellige plaats zouden willen hebben, “zo met wat kussentjes en misschien zelfs comfortabele stoelen”. Ze zouden er zelfs hun huiswerk willen maken, dixit de jongeren.
Ook in Gent zijn er scholen die daarmee experimenteren: OLVI heeft bijvoorbeeld een ruimte, ingericht door jongeren, waar ze tot rust kunnen komen. De brugfiguur gaf aan dat het een ideale plek is om jongeren echt te ontmoeten en dat ook leerkrachten daar soms graag gebruik van maken om op een rustiger moment, in gesprek te gaan.
Een schoolomgeving is idealiter een veilige omgeving waar je je thuis kan voelen, dat bevordert naast het welbevinden en de motivatie, ook de leerprestaties. Een huiselijke sfeer wordt vaak omschreven als groen, met veel planten. Waarop een andere leerling toevoegt “en waarom mogen we zelf de muren van het klaslokaal niet schilderen?”, ze wordt bijgestaan met een ander goed idee “laat ons allemaal van thuis iets leuks meenemen om de klas te decoreren”. Een beetje extra bladgroenkorrels en huiselijke elementen kunnen iedereen goed doen, nietwaar?
Als je leerlingen beschouwt als ervaringsdeskundigen, kan je hun ideeën benutten om samen een motiverende leer- en leefomgeving op te zetten. Want scholen die preventief inzetten op meer schoolbinding kunnen rekenen op minder schoolverzuim en meer gekwalificeerde uitstroom [5].
Krijg jij ook goesting om samen met leerlingen aan de slag te gaan?
Ik alvast wel…
—-
Zin om nog meer tips van leerlingen, voor meer motivatie, te lezen? Neem zeker ook eens een kijkje op een van onze vorige blogposts.
[1] Deci, E.L., & Ryan, R.M. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, Vol 55(1), 68-78.
[2] De Bruyckere, P., Hulshof, C., Missinne, L., & De Bruyckere, P. (2021). Bijna alles wat je moet weten over psychologie: van kinderen en jongeren. Lannoo.
[3] Ros, A., Castelijns, J., Van Loon, A., Verbeeck, K. (2014). Gemotiveerd leren en lesgeven: De kracht van intrinsieke motivatie. Bussum: Uitgeverij Coutinho
[4] Snel, M. (2020, 12 februari). Een huisdier in de klas heeft een positief effect op de ontwikkeling van kinderen. Nederlands Dagblad. https://www.nd.nl/leven/leven/953820/hond-mads-brengt-rust-in-de-klas
[5] G. Keppens en B. Spruyt, Onderzoeksrapport 'Scholen die verbinden. Naar een beter begrip van de impact van binding en een ‘autoritatief’ schoolklimaat op spijbelen', 2016